سپاه امام حسن(ع) لذات و نعمات دنیا را ترجیح دادند

دکتر محمدحسین رجبی(دوانی) معاون پژوهشی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه امام حسین(ع) و کارشناس تاریخ اسلام در گفتگو با خبرنگار مهر، در پاسخ به این سؤال که چرا معاویه حتی بعد از فریب دادن فرمانده سپاه امام حسن و فروپاشی سازمان سپاه آن حضرت به امام پیشهاد صلح داد، گفت: به هر صورت معاویه می دانست که امام حسن(ع) خلیفه مشروعی است، کنار زدن و جنگیدن با خلیفه مشروع و کشتن او اولا بدعتی خواهد شد که در آینده راه را نشان دیگران خواهد داد و در آینده بر ضد خود او ممکن است استفاده شود و رواج دادن این موضوع در جامعه هم هزینه دارد.

وی افزود: به خصوص اینکه امام حسن(ع) فرزند پیامبر(ص) است و مردم بعد از امام علی (ع) با ایشان به عنوان خلیفه چهارم بیعت کردند. همان مردمی که امام حسن(ع) را به عنوان خلیفه پنجم پذیرفتند اگر معاویه بخواهد امام حسن(ع) را با قدرت نظامی سرنگون کند نمی‌تواند توجیهی برای خلافت خودش باشد. در آینده کسی با همین شیوه با او مقابله می‌کنند. معاویه سیاستمدار بود و فهم اینها را داشت که نباید این گونه باشد لذا خودش به امام(ع) نامه می‌نویسد و پیشنهاد صلح می‌دهد که یارانت به شما خیانت کردند و من تعهد می‌کنم که هر آنچه تو بخواهی بپذیرم و کناره‌گیری کن تا از این جهت آسیبی به شما وارد نشود.

نویسنده کتاب "مکتوبات و بیانات سیاسی علمای شیعه " تصریح کرد:معاویه هم نمی‌ خواست که این مسأله برای او هزینه داشته باشد که بگویند فرزند پیغمبر(ص) را که به صورت مشروع در حکومت و قدرت بود به شهادت رساند و یا کنار زد و قدرت را به دست گیرد. این کار معاویه اثرگذار هم بود اکنون اکثریت عالم اسلام که اهل تسنن هستند به نوعی از معاویه تجلیل می‌کنند و سال 41 را عام الجماعة(سال اتحاد و وحدت) می‌نامند که معاویه با تدبیرش این اتحاد را ایجاد کرد. البته از امام حسن(ع) هم تجلیل می کنند که ایشان هم بر داعیه‌هایی که داشت اصرار نکردند و باعث شدند که تفرقه میان عالم اسلام از بین برود و وحدت ایجاد شود.

این کارشناس تاریخ در پاسخ به این سؤال که چرا حتی افرادی که مخالف امام علی(ع) با امام حسن(ع) بیعت کردند، اظهار داشت: امام علی(ع) مغلوب جنگ روانی و نرم دشمن شده بود در جنگ سخت هیچ کس حریف ایشان نبود اما در جنگ نرم معاویه موفق شده بود؛ امام علی(ع) چنان ترور شخصیت شده بودند که وقتی خبر شهادت حضرت در محراب مسجد کوفه به شام رسید خیلی ها تعجب کردند که مگر علی نماز هم می خواند.

نویسنده کتاب "وسایل و فتاوی جهادی علمای مسلمان" تصریح کرد:از منابع تاریخی اهل تسنن در می یابیم که در قتل عثمان طلحه، زبیر، عایشه و عمر و عاص مؤثر بودند. حال ببینید که چه عملیات نرم و فتنه‌انگیزی و جنگ روانی بر ضد امیرالمؤمنین(ع) به پا کرده بودند که جنگ جمل به ایشان تحمیل می‌شود به این دلیل که علی در قتل عثمان دخیل بوده است. این حادثه نشان دهنده این است که حضرت امیر(ع) در جنگ نرم مغلوب دشمن شده و دشمن توانست عده زیادی را این گونه شکست دهد.

وی با بیان اینکه از منابع اهل سنت بر می‌آید که عثمان چنان منفور بود که وقتی انقلاب بر ضد او صورت گرفت و او را کشتند اجازه ندادند که در بقیع دفن شود و بنا بر نقلی هیچ کس بر او نماز نخواند و او را دفن کرد و به نقلی هم فقط چند نفر از بنی امیه بر او نماز خواندند، تصریح کرد: اما با جنگ نرم از او یک خلیفه مظلومی پدید می آورند که علی و شیعیان او در قتل عثمان دخیل بودند همان هایی که خودشان عاملان مهم قتل عثمان بودند خوانخواه عثمان شدند و امیرالمؤمنین(ع) باید پاسخگو باشد لذا می بینید که در نقل ها هست که مروان بن حکم در جنگ جمل شکست فتنه گران را می بیند قبل از اینکه فرار کند گفت من که خودم می دانم که طلحه در قتل عثمان دخیل بوده و ما این جنگ را برای انتقام خون عثمان به پا کردیم من طلحه را می‌کشم.

رجبی دوانی گفت:ولی دشمن نمی توانست به امام حسن(ع) از این اتهامات بزنند ایشان نواده پیامبر(ص) و ریحانة النبی(ص) بودند. همه شنیده بودند که پیامبر(ص) فرموده که سرور جوانان اهل بهشت است این اتهامات به امام مجتبی(ع) نمی چسبید لذا معاویه وقتی دید که تمام آنچه که رشته کرده بود پنبه شد و مردم به امام حسن(ع) اقبال کردند و خلافت ایشان را پذیرفتند فورا لشکر کشید و به جنگ نرم دست نزد. چون می دانست امام حسن(ع) فرصت پیدا کند ممکن است در شام هم مورد پذیرش قرار گیرد چون نمی توانست امام حسن(ع) را ترور شخصیت کند و جنگ نرم را بر ضد ایشان راه بیندازد.

استاد دانشگاه امام حسین(ع) در پاسخ به منتقدانی که معتقدند که امام حسن(ع) از ابتدا قصد جنگ نداشت؛ اذعان کرد: اولا اگر این بود دلیل نداشت که امام حسن(ع) فرمان آماده باش صادر کند و مردم را برای مقابله فرابخواند. معاویه خواست که به امام(ع) فرصت ندهد و به طرف عراق لشکرکشی کرد. امام(ع) خبر دار شدند که معاویه وارد عراق شده و لذا فرمان داد که مردم در مسجد جمع شوند و فرمود: معاویه حرکت کرده و به قصد جنگ با در مسکِن هم فرود آمده، آماده شوید که برای مقابله با او حرکت کنیم. در نخیله اردوگاه نظامی کوفه مردم را جمع کرد و سازمان داد و به سرعت هم حرکت کردند. دوران خلافت امام حسن(ع) مقطع مهمی است در این دوران تحولی مشاهده می‌شود یعنی خلافت به سلطنت موروثی تبدیل می‌شود یعنی بعد از صلح امام حسن(ع) این اتفاق افتاد.

وی تأکید کرد: معتقدم که روایان و مورخان طرفدار بنی امیه تلاش کردند که این مقطع به نوعی در تاریخ اسلام مخدوش باشد و حقیقت آن به درستی برای مردم مشخص نباشد. علت اینکه امام پیشنهاد صلح معاویه را پذیرفت 5 نقل متفاوت وجود دارد و به ضرس قاطع هم نمی‌توان گفت که کدام یک درست و بقیه نادرست است. آنچه مسلم است این است که امام(ع) می دانست افرادی که در سپاه او هستند انگیزه الهی ندارند لذا قصد داشت پالایشی در سپاه انجام دهد و افراد خالص را جداکند و با معاویه وارد مقابله شود. سخنانی ایراد فرمود که نگذاشتند سخنان ایشان تمام شود.

معاون پژوهشی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه امام حسین(ع)در ادامه سخنانش گفت: شیخ مفید می‌گوید در سپاه امام حسن(ع) گروهی بودند که امام را به عنوان امام دوم می شناختند که اینها انگشت شمار بودند. عده ای هم بودند که آن حضرت را به عنوان خلیفه پنجم به رسمیت شناخته بودند. گروهی هم بودند که فقط از روی اطاعت از رؤسای قبایل آمده بودند و هیچ انگیزه اعتقادی آنها را به عرصه نیاورده بود. گروهی هم افراد فتنه گر و غنیمت جو بودند. گروه پنجم عده ای خوارج بودند؛ خوارجی که قائل به کفر امام علی(ع) بودند به امام حسن(ع) پیوستند چون اینها قائل بودند که تحت فرمان هرکسی و زیر هر پرچمی می توان با معاویه جنگید. آیا با اینها می‌توان با دشمن مقابله کرد لذا امام می خواست سپاه را تغییر دهد که اوضاع را به هم ریختند.

وی در پایان سخنانش یادآور شد: وقتی معاویه پیشنهاد صلح را می دهد زمانی است که به امام حمله کردند و سجاده را از زیر پایش کشیدند و امام را مجروح کردند اما با وجود اینکه امام مجروح است در جمع سپاهی که سازمانش به هم ریخته است اما هنوز متفرق نشده است می فرماید که شما از پیامبر خدا شنیدید که خلافت بر بنی امیه حرام است اگر رضای خدا و سعادت آخرت را می خواهید من این قرارداد صلح را پاره می‌کنم و با او جنک می‌کنیم اما اگر دنیا و لذات و نعمت های دنیا را ترجیح می دهید پیشنهاد صلح را بپذیریم، با کمال گستاخی مردم پاسخ می دهند ما دنیا و لذات و نعمات دنیا را ترجیح می دهیم.